Hvernig væri lífið þá?

Óli Björn Kárason

Ég velti því stundum fyrir mér hvernig líf okkar Íslendinga væri ef hugmyndafræði vinstrimanna hefði haft betur í samkeppninni við borgaraleg viðhorf. Alltaf kemst ég að sömu niðurstöðu: Tilveran væri fremur grámygluleg, litbrigði mannlífsins fábreyttari, möguleikarnir takmarkaðri, lífskjörin lakari og framtíðin ekki skárri.

Eðli máls samkvæmt taka ekki allir undir með mér og allra síst hörðustu vinstrimennirnir – hinir sanntrúðu sósíalistar og félagshyggjumenn. Þá er ekki annað en að benda þeim á söguna – rifja upp hvernig þeir lögðu hvern steininn á fætur öðrum í götu frelsisins. Hugmyndafræði vinstrimanna hefði seint leyft þjóðinni að brjótast út úr mestu höftunum líkt og gert var á viðreisnarárum Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks.

Kannski væri Raftækjaverslun ríkisins enn starfandi líkt og innflutningsskrifstofan sem deildi út innflutningsleyfum. Þeim fækkar Íslendingunum sem muna eftir þjóðfélagi hafta þar sem allt var háð leyfum. Við erum fleiri sem lítum á það sem sjálfsagðan og eðlilega hlut að geta keypt sjónvörp og ísskápa án afskipta opinberra embættismanna. Að ekki sé talað um epli, appelsínur og erlent sælgæti, bíla, mótorhjól, tölvur, snjallsíma og fatnað.

Verslunarfrelsið fékkst ekki án átaka og oft harðra átaka. Harðir baráttumenn frelsis höfðu betur og hugmyndafræði ríkisafskipta og vinstrimanna varð undir.

Hið sama á við um frelsi í fjölmiðlum.

Múrar forræðishyggjunnar

Ríkisútvarpið sæti líklegast eitt að kötlum ljósvakamiðlunar, enda byrjað að sjónvarpa á fimmtudögum og ekki slökkt á útsendingum í júlí ár hvert. Stöð 2 hefði aldrei orðið til og áhugamenn um enska boltann ættu ekki annan kost en að horfa á vikugamla leiki á laugardagssíðdegi, nema þeir fyndu netsíður með höktandi streymi af leikjum dagsins. Skjár einn, ÍNNTV, N4 og Hringbraut? Ekki til. Bylgjan, FM957, Útvarp Saga, Lindin og fjöldi annarra útvarpsstöðva væru ekki í loftinu. Ætli íslensk kvikmynda- og dagskrárgerð væri ekki fátækari, að ekki sé talað um tónlistarlíf, án frelsis á öldum ljósvakans.

Afnám einokunar ríkisins á ljósvakamiðlun kom ekki af sjálfu sér og það þurfti margar tilraunir. Það var ekki fyrr en í júní 1985 sem loksins tókst að ná meirihluta á Alþingi fyrir frelsinu sem öllum finnst í dag eðlilegt og lífsnauðsynlegt. Aðeins einn stjórnmálaflokkur stóð einhuga að því að veita frelsinu brautargengi; Sjálfstæðisflokkurinn. Enginn þingmaður þeirra flokka, sem sameinuðust í nafni Samfylkingarinnar (og klofnuðu einnig undir fána Vinstri-grænna), lagðist á frelsisárarnar. Fjórir þessara þingmanna sátu hjá en hinir voru á móti. Aðeins fjórir þingmenn Framsóknarflokksins studdu frumvarpið, þrír voru á móti en sjö sátu hjá.

Múrar forræðishyggjunnar brotnuðu heldur ekki af sjálfu sér þegar loksins var leyft að selja áfengan bjór hér á landi. Ekki frekar en þegar einokun ríkisins á fjarskiptamarkaði var brotin á bak aftur. Ríkishyggja vinstrimanna hefði aldrei talið nauðsynlegt að innleiða samkeppni á fjarskiptamarkaði og það hefði verið fráleitt að selja ríkisfyrirtæki. Við værum enn með gamla góða Landsímann. Nova hefði aldrei fæðst, ekki frekar en Vodafone eða önnur fyrirtæki sem keppast við að bjóða okkur þjónustu sína.

Margrét Pála Ólafsdóttir hefði aldrei látið sig dreyma um að koma á fót grunn- og leikskóla undir merkjum Hjallastefnunnar ef félagshyggja vinstrielítunnar hefði haft sigur. Háskólinn í Reykjavík væri ekki til og ólíklegt er að Verslunarskólinn hefði fengið að blómstra. Tækniskólinn væri hvorki fugl né fiskur. Möguleikar ungs fólks til menntunar væru takmarkaðri.

Dæmin eru fjölmörg – lítil og stór.

Mannkyn leitt til glötunar!

Undir stjórn vinstrimanna hefði efnahagslífið mótast af þeirri sannfæringu að að kapítalismi, „sem gerir ráð fyrir endalausum hagvexti“, leiði mannkynið til glötunar, eins og fyrrverandi ráðherra Vinstri-grænna hefur haldið fram. Þess vegna hefði böndum verið komið á frjáls viðskipti og hinn „endalausi hagvöxtur“ þannig takmarkaður.

Hefði það skipt einhverju máli? Heldur betur, ef bæta á lífskjör almennings eða að minnsta kosti tryggja að verðmætasköpun efnahagslífsins aukist ekki hægar en fjölgun íbúanna. Bætt lífskjör verða ekki sótt annað en í aukna verðmætasköpun – hagvöxt.

Í þessu sambandi er vert að hafa einfalda staðreynd í huga:

Það tekur 70 ár að tvöfalda landsframleiðsluna ef hagvöxtur er að meðaltali 1% á ári. Takist hins vegar að tryggja 3% vöxt efnahagslífsins tekur tæp 25 ár að tvöfalda verðmætin og aðeins 18 ár ef hagvöxtur er að meðaltali 4%. Lífskjör almennings batna í takt við verðmætin.

Efnahagur og skattar

Íslenskir vinstrimenn hafa alla tíð átt erfitt með að skilja varnaðarorð sem John F. Kennedy, forseti Bandaríkjanna, setti fram á fundi félags hagfræðinga í New York 1962:

„Efnahagskerfi sem er þrúgað af háum sköttum mun aldrei skila nægilegum tekjum til að jafnvægi náist í ríkisfjármálum, alveg eins og það mun aldrei búa til nægilegan hagvöxt eða nægilega mörg störf.“

Í nafni „félagslegs réttlætis“ eru vinstrimenn sannfærðir um ágæti þess að skattar séu háir og skattkerfið flókið. Skattar á fyrirtæki eiga að vera háir og einfalt tekjuskattskerfi einstaklinga er af hinu illa. Margflókið og margþrepa skattkerfi, þar sem refsing ríkisins er því þyngri eftir því sem tekjur viðkomandi eru meiri, er draumurinn. Á síðasta kjörtímabili leyfðu margir vinstrimenn sér dreyma um ofurskatta á einstaklinga. Þeir voru óhræddir við að boða allt að 80% skatt á tekjur.

Trúir hugsjónum sínum eru félagshyggjumenn áhyggjulausir þótt hvati einstaklings til að afla meiri tekna, að skapa eitthvað nýtt, verði drepinn örugglega. „Félagslegt réttlæti“ byggist fremur á því að jafna tekjur niður á við en að skapa þeim sem lægri hafa launin tækifæri til að afla sér aukinna tekna og bæta lífskjörin.

Ég þakka fyrir

Í umróti stjórnmálanna – sumir segja upplausn – hefur krafan um samræðustjórnmál orðið háværari. Því er haldið fram að stjórnmálamenn eigi að leggja hugsjónir sínar til hliðar en setjast niður, ræða saman og komast að sameiginlegri niðurstöðu. Samkeppni hugmynda er sögð af hinu illa. „Við skulum eiga samtal“ er kjörorð þeirra sem vita ekki hvað þeir vilja, fyrir hvað þeir standa eða forðast hugmyndafræðilega baráttu.

Ég þakka fyrir það á hverjum degi að á árum áður hafi harðir baráttumenn frelsis aldrei tekið þátt í samræðustjórnmálum nútímans. Þá hefði þeim seint tekist að búa til eitt mesta velferðarsamfélag heimsins með öllum sínum litbrigðum og fjölbreytileika.