Fjallað var um matarsóun í Kastljósi Ríkissjónvarpsins í vikunni og þar rætt við Guðmund Inga Guðbrandsson umhverfisráðherra og Rakel Garðarsdóttur, sem kynnt var sem aðgerðarsinni.
Um það verður ekki deilt að matarsóun er engum til góðs. Það sér hver heilvita maður að það er með öllu tilgangslaust að framleiða matvæli sem hafa þann eina tilgang að lenda í ruslinu. Það er hins vegar staðreynd að vestræn ríki sóa umtalverðu magni af matvælum.
Rakel hafði í byrjun þáttarins fjallað stuttlega um helstu þætti matarsóunar, að við ættum að einblína á sjálfbærni, vera meðvituð um málið og svo framvegis. Það er svo sem lítið út á það að setja, hún hefur eitthvað til síns máls hvað þetta varðar. Guðmundur Ingi bætti þó um betur og minnti sjálfstæðismenn á hverjir það eru sem leiða núverandi ríkisstjórn.
„Það er markaðurinn sem er að drífa þetta áfram að mjög mörgu leyti. Þannig að grunnrótin er kapítalisminn, sem er þarna að kalla á meiri neyslu og ýta að okkur að neyta meira og neita verr heldur en við ættum að vera að gera,“ sagði Guðmundur Ingi. Í kjölfarið flutti hann svo langa tölu um að ríkið hygðist skipa starfshóp (menn eru fljótir að læra rétta orðalagið í stjórnmálum) til að taka á þessum vanda.
Jóhanna Vigdís Hjaltadóttir fréttamaður bar upp réttmæta spurningu um það hvernig ætti að breyta hugarfari fólks. Þá stóð ekki á svari hjá Rakel.
„Það er það flóknasta sem við gerum, að breyta huga mannsins og neysluhegðun. Sérstaklega þegar við erum með stóru öflin, peningaöflin, á móti okkur. […] Auðvitað vilja verslanir og framleiðendur selja meira. Þau hagnast meira af því og við búum í þannig samfélagi,“ sagði Rakel.
Í kjölfarið flutti hún óáreitt langa tölu um það hvernig vandamálið lítur út en hafði lítið fram að færa til að leysa það. Guðmundur Ingi bætti þó úr því og boðaði nýja urðunarskatt í boði Sjálfstæðisflokksins, hvað annað. Svo hlógu þau fallega saman og sögðust alltaf vera sammála.
Sem fyrr segir verður því ekki neitað að matarsóun er raunveruleg og engum til gagns. Það má með rökum jafnvel halda því fram að þau Rakel og Guðmundur Ingi hafi að einhverju leyti rétt fyrir sér í því að matarsóun sé kapítalismanum að kenna. Matarsóun er nýtt fyrirbæri í sögulegu samhengi. Fyrir 200 árum þurfti enginn að hafa áhyggjur af því að eiga of mikið eða illa nýtt matvæli en í kjölfar aukinna og frjálsra milliríkjaviðskipta, sem alið hafa af sér þá mestu hagsæld sem finna má í mannkynssögunni, höfum við mögulega farið fram úr okkur hvað varðar framleiðslu og neyslu á matvælum. Það er kapítalismanum að þakka að við búum ekki við skort á matvælum, jafnvel ofgnótt. Stuðningsmenn sósíalismans geta þó hreykt sér af því að í fyrirmyndarríkjum þeirra, ríkjum á borð við Venesúela, þarf enginn að hafa áhyggjur af matarsóun.
Þær forsendur sem Guðmundur Ingi og Rakel gefa sér hins vegar eru rangar. Það eru í raun engin „peningaöfl“ að berjast gegn matarsóun – þvert á móti. Sá sem framleiðir eða selur matvæli áttar sig á því að þessi þróun mun ekki ganga til lengri tíma og menn finna lausnir og aðferðir til að rétta markaðinn af í samræmi við þörfina. Sá sem rekur veitingahús áttar sig á því að það er til lítils að kaupa inn hráefni sem endar í ruslinu og sá sem rekur heimili áttar sig á því að það gerir lítið fyrir heimilisbókhaldið til lengri tíma að kaupa mat til þess eins að henda honum.
Í stuttu máli, það eru meiri líkur á því að kapítalisminn leysi vandann en að ríkið geri það. Við getum þakkað kapítalismanum fyrir þá velmegun sem við búum við í dag og okkur er óhætt að treysta kapítalismanum til að viðhalda þeim lífsins gæðum.
