„Í ágjöf skiptir máli að menn andi með nefinu“ – Viðtal við Sigríði Andersen

Sigríður Á. Andersen hefur gegnt embætti dómsmálaráðherra frá því í janúar 2017. Fyrst í ríkisstjórnarsamstarfi Sjálfstæðisflokksins, Viðreisnar og Bjartrar framtíðar og nú í ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins, Vinstri grænna og Framsóknarflokksins. Á þessum tæpum tveimur árum hefur ýmislegt á dagana drifið þar sem miklu hefur skipt að standa í lappirnar eins og fram kemur hér í viðtali við Þjóðmál, þar sem farið er yfir landsréttarmálið, jafnfréttismál, umhverfismál og margt fleira.

Aðspurð segir Sigríður að samstarfið í ríkisstjórn gangivel. Flokkarnir þrír séu ábyrgir í samstarfinu og ákveðnir í að láta það gangaenda með skýran stjórnarsáttmála til grundvallar.

„Þetta er vinnusöm ríkisstjórn, hver ráðherra sinnir sínumverkefnum af heilum hug,“ segir Sigríður.

„Vissulega eiga sér stað málamiðlanir enda flokkarnir ummargt ólíkir. Við vissum það í upphafi að enginn næði öllu sínu fram í þessu,líkt og jafnan er í ríkisstjórnarsamstarfi en kannski aðeins meira núna þegarþað eru þrír flokkar í samstarfinu. En menn eru að reka þjóðfélag og umhugað umað láta það ganga. Við erum um leið með breiðan hóp þingmanna á þinginu. Allirhafa þar sínar skoðanir og hugmyndir og eru ófeimnir við að koma þeim áframfæri.“

Gagnrýnendurríkisstjórnarinnar halda því fram að hún sé verklaus og nokkurs konar „statusquo“ ríkisstjórn, þ.e. að samstarfið gangi út á óbreytt ástand í sem flestummálum. Hvernig horfir það við þér?

„Mér hefur ekki fundist það,“ segir Sigríður.

„Nýsamþykkt fjárlög eru til dæmis til marks um áherslurríkisstjórnarinnar um að styrkja grunnstoðir og velferð. Við erum vissulega aðauka útgjöldin og það orkar yfirleitt tvímælis frá okkar bæjardyrum séð, þ.e.okkar sjálfstæðismanna. En við erum þó sammála um að láta þá þessu auknuútgjöld renna til tiltekinna málaflokka og reyna þá að draga úr útgjöldum áöðrum sviðum. Það eru hins vegar allir mjög faglegir í sínum verkum og taka áhlutum af stillingu og yfirvegun. Og það er nú það sem hefur vantað ístjórnmálin á liðnum árum.“

Sigríður var ein af stofnendum vefritsins andriki.is. Í 20ár hélt vefurinn úti daglegum skrifum um stjórnmál þar sem frjálshyggja varmeginstefið. Margir frjálshyggjumenn líta því hvað helst til Sigríðar semhelsta málsvara frjálshyggjunnar innan ríkisstjórnarinnar. Það verður því ekkihjá því komist að spyrja hana hvernig það gangi í samstarfi við flokk eins ogVinstri græna.

„Ég, eins og aðrir þingmenn Sjálfstæðisflokksins, erauðvitað hugsi yfir þeirri miklu útgjaldaaukningu sem orðið hefur. Ég hef það aðleiðarljósi hér í dómsmálaráðuneytinu, að farið sé vel farið með féskattgreiðenda og reynt að stemma stigu við stjórnlausri stækkun undirstofnanaráðuneytisins,“ segir Sigríður en bætir við að þeir málaflokkar sem heyra undirdómsmálaráðuneytið séu flestir þess eðlis að það ríkir nokkuð þverpólitísk samstaðaum að tryggja starfsemi þeirra. Undir ráðuneytið heyri flestar þær stofnanir semmyndu tilheyra lágmarksríki, ef svo má að orði komast.

„Ég tel að ríkið eigi að draga sig út úr verkefnum ogþjónustu sem aðrir geta sinnt. Síðan er líka ákveðin þjónusta sem ríkið þarf aðveita og þar eigum við að reyna að bæta þjónustuna eins og hægt er,“ segirSigríður.

„Þar vegur rafræn stjórnsýsla mjög þungt og ég hef beitt mérí þeim tilgangi að auka hana. Það er hægt að bæta og einfalda þjónustuna töluvertmeð því að gera hana í auknari mæli rafræna. Eitt af því sem við höfum unnið aðeru rafrænar þinglýsingar sem verða bylting fyrir hinn almenna borgara og éghef lagt fram frumvarp þess efnis í þinginu. Stefnt er að því aðþinglýsingarferlið verði nánast sjálfkrafa og biðin eftir þinglýsingu skjala færiþá úr nokkrum vikum niður í nokkur sekúndubrot. Úr því að við getum skilað skattskýrslunnimeð þessum einfalda hætti þá á allt annað að vera hægt í þessu. Við erum kominlangt í þessum málum á ýmsum sviðum, t.d. með vefsíðunni island.is sem menn erufarnir að nota í auknum mæli. Við eigum að halda áfram á þessari braut. Ef viðætlum á annað borð að veita opinbera þjónustu þá þurfum við að gera það með einshagkvæmum og einföldum hætti og hægt er.“

Landsréttarmáliðhefði alltaf orðið umdeilt

Eins og áður sagði hafa ýmis álitaefni, bæði stór og smá,skotið upp kollinum í ráðherratíð Sigríðar. Skipun dómara við Landsrétt stendurþar mögulega hæst. Hún varð til þess að borin var upp vantrauststillaga áSigríði á Alþingi, sem þó var felld. Það má halda því fram að með því aðsamþykkja ekki óbreyttan lista hæfisnefndar, sem innihélt 15 nöfn fyrir þau 15embætti dómara sem skipa átti við Landsrétt, hafi Sigríður farið gegn ríkjandi öflumí dómskerfinu. Hún tekur ekki sjálf svo sterkt til orða þegar hún er spurð umþessa þætti en er þó meira en tilbúin til þess að fara yfir þetta mál.

„Vilji löggjafans um það hvernig skipa átti í fyrsta sinnalla dómara við Landsrétt var skýr. Löggjafinn hafði tekið sérstaka ákvörðun meðbreytingu á lögum um dómstóla um að Alþingi skyldi koma að skipuninni með þeimhætti að samþykkja eða hafna tillögum ráðherra um umsækjendur umdómaraembætti,“ segir Sigríður.

„Ég þurfti því að vera í góðu samstarfi við þingið varðandiþetta, þar sem lögin lögðu nú í fyrsta sinn skyldu á ráðherra að leggja tillöguað skipun dómara við Landsrétt fyrir Alþingi til samþykktar eða synjunar. Þegarég fékk tillögu hæfnisnefndar til skoðunar ásamt vinnugögnum nefndarinnar ogandmæli annarra umsækjenda gegn tillögunni fannst mér blasa við að niðurstaðanefndarinnar, um að telja 15 umsækjendur um 15 embætti það mikið hæfari en aðraumsækjendur að það verðskuldaði að telja þá hæfasta í þeim skilningi að aðrirkæmu hreinlega ekki til greina, blasti við mér óeðlileg niðurstaða og í hæstamáta ósanngjörn gagnvart þeim umsækjendum sem bjuggu yfir langri og farsællidómarareynslu. Það lá svo fyrir um leið og listi dómnefndarinnar var gerður opinberað hann yrði ekki samþykktur á Alþingi. Þetta fékk ég staðfest hjá formönnum flokkabæði í stjórn og stjórnarandstöðu á þeim tíma og nefndu menn þar helstkynjasjónarmiðin sem ástæðu. Um þetta hefur nú verið borið fyrir dómi. Égrannsakaði málið á grundvelli sömu gagna og nefndin hafði til verksins sem ogniðurstöðu hennar ásamt vel rökstuddum andmælum sumra umsækjenda. Ég lagðiáherslu á dómarareynslu umsækjenda en nefndin hafði við sína vinnu í raunsleppt því að meta suma þætti dómarareynslunnar sem þó er kveðið á um í reglumað skuli gert.“

Við það bættust níu dómarar í hóp þeirra 15 umsækjenda semnefndin hafði metið hæfasta. En við heildsætt mat tók Sigríður einnig mið aflögum um jafna stöðu karla og kvenna eins og henni bar að gera við þessar aðstæðureftir að búið var að afmarka þá sem töldust jafnhæfir til starfans. Að lokinniítarlegri rannsókn gerði hún tillögu til Alþingis sem var samþykkt þar.

„Ég nefndi þetta með dómarareynsluna við nefndina en þá varmér gert ljóst að hún hefði ekki í hyggju að kvika frá sinni niðurstöðu um aðakkúrat fimmtán teldust hæfastir af þeim sem höfðu sótt um, margir með reynslusem kom á óvart að í raun litið var framhjá,“ segir Sigríður.

„Það eina sem ég gerði eftir mína ítarlegu skoðun á málinuvar að fjölga í hópi jafnhæfra með því að líta til dómarareynslu og skipti svoút fjórum einstaklingum eins og menn þekkja, að loknu heildarmati. Þeir fjórir semég gerði tillögu um höfðu allir meiri dómarareynslu en þeir sem fóru út. Églagði þær tillögur mínar fyrir þingið og það ríkti mikil ánægja með þær ínæstum sólarhring enda stefndi í að í fyrsta sinn væri jafn mikilvæg stofnun ogdómstóll sett á laggirnar hér á landi með jöfnu hlutfalli kynja í viðeigandi embættum.En svo fóru þingmenn að fá símtölin þar sem í þá var togað og málið fór íhefðbundnar skotgrafir stjórnmálanna. Það var þó ekki þannig, eins og kom líkafram í þingsal við meðferð málsins, að þingmenn væru tilbúnir til að snúa afturtil upprunalegs lista dómnefndarinnar og samþykkja hann. Bara alls ekki.“

Sigríður segir að einnig hafi komið fram sjónarmið, á meðaná þessu stóð í þinginu, að hún ætti að fara fram á lagabreytingu til að fámeiri tíma til þess að vinna málið. „Það kom aldrei til greina af minni hálfuþví ráðherra á að starfa eftir þeim lögum sem gilda þegar ákvörðun er tekin.Það hefði enda aldrei orðið friður um það á endanum að breyta reglunum í miðjumklíðum. Þetta var verkefni sem þurfti einfaldlega að klára,“ segir Sigríður.

„Ég hefði auðvitað getað lagt upphaflega listadómnefndarinnar fyrir þingið og látið fella hann. Hvað hefði umsækjendum þótt umað vera felldir í atkvæðagreiðslu í þinginu? Þá hefði ég líka átt hættu á þvíað fá á mig skaðabótakröfur frá þeim umsækjendum sem höfðu skilað inn andmælum,mörgum hverjum vel rökstuddum og málefnalegum, við niðurstöðu dómnefndarinnar.Þannig að það er alveg sama hvað ég hefði gert, þetta hefði alltaf orðið mikiðog umdeilt mál.“

Viljum ekkiembættismannaræði

Þrátt fyrir það sem áundan er gengið, þá hefur grundvallarspurningunni ekki verið svarað. Hún er íraun, hver á að velja og skipa dómara við dómstóla landsins. Er það ekki ennóskýrt?

„Það er alveg ljóst að í þeim dómum sem hafa fallið ogtengjast þessum málum, að dómstólarnir ætla sér ekkert að gera með skýrtlagaákvæði sem segir að Alþingi eigi að hafa aðkomu að málinu. Það er þó alveg skýrtað Alþingi átti lokaorðið í þessu,“ segir Sigríður.

„Lögin eru skýr um þetta. Ráðherra hefur skipunavaldið ogAlþingi hefur aðkomu að skipuninni ef ráðherrann bregður út frá tillögumdómnefndar um hæfi umsækjenda um embætti dómara. Í tilfelli skipunar í Landsréttvar löggjafinn skýr með það að Alþingi ætti alltaf að koma að skipuninni með þeimhætti að samþykkja eða hafna tillögum ráðherrans, óháð því hvort þær væru þær sömuog hjá dómnefndinni eða ekki. Það er hins vegar alveg ljóst að í þeim dómum semhafa fallið og tengjast skipun dómara að dómstólarnir meta léttvægt skýrtlagaákvæði sem kveður á um þessa aðkomu Alþingis að skipuninni. Við skipun íLandsrétt var alveg skýrt í lögum að Alþingi hefði lokaorðið.“

Sigríður segir að Alþingi ætti að láta sig varða þessa dómaþví það sé alvarlegt löggjafinn geti ekki treyst því að lög sem sett eru tilþess að tempra vald hinna tveggja greina ríkisvaldsins, eins og þessu tilviki,standist fyrir dómstólum.

„Það að dómstólar geti vikið einni greininni til hliðar líktog gert hefur verið í dómum hvað þetta varðar undanfarið, gengur ekki upp. Éghef alltaf verið þeirrar skoðunar að það sé óhugsandi niðurstaða aðandlitslausar og ábyrgðalausar stjórnsýslunefndir hafi skipunarvaldið í einagrein ríkisvaldsins. Við viljum búa við lýðræði en ekki embættismannaræði hér álandi,“ segir Sigríður.

Það eru samteinhverjir sem líta á það þannig, ekki satt?

„Ég hef ekki heyrt marga halda því fram en það má skiljadómana þannig að þannig eigi það að vera í raun, þ.e. að þingið hafi ekkert umþetta að segja. Svo sé alltaf hægt að gagnrýna ráðherra með tilvísun ímatskennda reglu stjórnsýslulaga um rannsóknarskyldu þegar það liggur fyrir aðfrestur ráðherra til að rannsaka málið er það stuttur að í samræmi við eðlilegalögskýringahefð verði menn að túlka stærðargráðu rannsóknar í ljósi þess knappatíma sem lögin skammta ráðherra,“ segir Sigríður.

„Ég ítreka þó það sem ég sagði áður, að það er óhugsandiniðurstaða að þetta vald verði eftirlátið stjórnsýslunefndum. Í gegnum tíðinahefur oft komið upp sú umræða við skipanir dómara að ráðherra hafi þar einhver annarlegsjónarið að baki og í raun stjórnmálamenn allir ef því er að skipta. Eins og þaðsé enginn að vinna af heilindum sem er í stjórnmálum. Á sama tíma vita mennvarla hverjir sitja í þessum stjórnsýslunefndum á hverjum tíma, hvaða hagsmuniþeir hafa eða tengsl sem gætu haft áhrif á störf þeirra. Í grunninn er þessiumræða þó mjög gamaldags og í raun úrelt. Flestir stjórnmálamenn leitast við aðvera vandaðir í störfum sínum og það hefur enginn ráðherra af því einhvern hagað vinna ófaglega að málum, t.d. við skipun dómara. Hagmunir mínir í þessum málumfara saman við hagsmuni þjóðarinnar, þ.e. að í embætti dómara séu skipaðir einstaklingarsem eru hæfir og vandaðir í sínum verkum.“

Jafnréttisbaráttan erekki stemningsmál

Þá að öðru. Það vakti athygli þegar Sigríður gerði launamunkynjanna að umtalsefni á fésbókarsíðu sinni á Kvennafrídaginn í október sl. Þarfjallaði hún um tölfræði Hagstofunnar um það mál eftir að hún varð þess áskynjaað aðstandendur kvennafri.is höfðu dregið rangar ályktanir af þeim upplýsingum.Aðstandendur dagsins slógu því föstu að launamunur kynjanna markaðist af mun á meðalatvinnutekjumkvenna samanborið við tekjur karla þar sem ekki er tekið tillit til vinnumanna, vinnutíma, menntunar, reynslu, mannaforráða og annarra mælanlegra þátta ognæmi því 26%. Sigríður benti á að þegar leiðrétt væri fyrir þessum mælanlegum þáttumværi launamunur kynjanna aðeins um 5% eins og fram kom í skýrslu Hagstofunnar. Þáværu ungar konur með hærri laun en ungir karlar í dag.

Þessi skrif Sigríðar ollu miklu fjaðrafoki á meðalaðstandenda kvennafri.is og annarra sem töldu að með þessu væri verið að vega aðjafnréttisbaráttu kvenna. Þeir voru einnig margir, þar á meðal þingmenn, semtöldu að skrif Sigríðar um tölfræðigreiningu Hagstofunnar um launamun kynjannaværu óviðeigandi á sjálfum kvennafrídeginum.

„Ef það er einhver dagur þar sem þetta ætti að vera rættopinskátt þá er það einmitt á þessum degi og konan sem ég er ætlar nú bara aðleyfa sér að taka til máls sérstaklega á þessum degi. Menn hljóta að vilja fáfram það sem er tæknilega rétt inn í þessa mikilvægu umræðu,“ segir Sigríður.

„Ég hafði lítið kynnt mér dagskrá eða skipulag kvennafrídagsinsfyrr en ég fékk senda ábendingu um þessa skýrslu Hagstofunnar sem ég vitnaðisvo til í skrifum mínum. Þegar ég skoðaði vef kvennafrídagsins sá ég að þar vorudregnar allt aðrar ályktanir en lesa mátti úr skýrslu Hagstofunnar. Mér fannstaðstandendur kvennafri.is draga rangar ályktanir, til að skekkja umræðuna. Mérfannst þessi framsetning óboðleg. Ég á tvær dætur og mér finnst það ekki verarétt skilaboð til ungra kvenna að sitja hjá og láta svona málflutningátölulausan. Ef maður spyr 10-12 ára gömul börn að því hvort að karlar og konurséu með sömu laun fyrir sömu vinnu, þá svara þau umsvifalaust neitandi endahefur þeim verið kennt jafnvel í skólum að munurinn sé sláandi. Það kann aðvera að einhverjum finnst þetta góð leið til að efla baráttuanda ungmenna en égtel meiri hættu á að börn taki þessum skilaboðum sem náttúrulögmáli. Það eróþolandi að senda krakka út í lífið haldandi að þetta sé svona, að kjafta launkvenna niður með þessum hætti.“

Sigríður segir að þessi skrif hennar hafi ekki þurft að komaneinum á óvart en hún hafi haldið þessari skoðun og staðreyndum á lofti ífjölda ára.

„Ég fékk gagnrýni á mig fyrir að ræða þetta á þessum degi,þrátt fyrir að vera nú einmitt kona. Ég spyr hvort það sé þannig að bara sumarkonur megi tjá sig um þessi mál á þessum degi, degi þar sem er fagnað m.a. áratugalangribaráttu kvenna fyrir því að rödd þeirra heyrist á öllum sviðum samfélagsins ogað á þær sé hlustað,“ segir Sigríður.

„Einhverjum fannst kannski rangt af mér að draga svona úrstemningunni sem hafði verið byggð upp af aðstandendunum, en svona mál megaekki vera bara einhver stemningsmál. Þessi barátta skiptir miklu máli hér á landiog enn meira máli í löndum sem eru ekki komin jafnt langt og við íjafnréttismálum. Þannig að ég ætla að leyfa mér að taka áfram þátt í þessariumræðu þegar mér hentar. Ef það þá hefur eitthvað upp á sig, því svo geturverið að það hafi ekkert upp á sig. það eru margir sem hafa gefist upp á því aðtaka þátt í þessari umræðu. Virtir tölfræðingar jafnvel verið færðir í kaf.“

En á það ekki við umsvo margt í stjórnmálum eða þjóðfélagsumræðunni, það eru búnar til mýtur til aðskapa ákveðna stemningu fyrir ákveðnum málum?

„Það eru auðvitað margir sem hafa hagsmuni af því aðviðhalda áhyggjum fólks af ákveðnu misrétti. Það eru einnig margir sem starfavið það að leiðrétta misrétti og það hentar þeim auðvitað ekki ef það tekst aðútrýma því og þeir verði óþarfir,“ segir Sigríður.

„Mér finnst þetta mikilvægt, því nú hafa verð sett lög umjafnlaunavottun. En það má á sama tíma spyrja sig, hvað á að votta? Það á aðvotta að það sé ekki munur á milli kynjanna, en þá þarf fyrst að finna út hvortþað sé einhver munur. Það verður fróðlegt að sjá hvort að launamunurinn verðienginn þegar við fáum fram jafnlaunavottanir. Það gengur hins vegar ekki aðmenn noti sömu aðferðarfræði og var viðhöfð á Kvennafrídeginum. Menn verða aðgera kröfu um faglegri framsetningu. Það er vissulega munur á launum kynjanna, enég hef ítrekað bent á að það stafar ekki af skipulögðu misrétti, aðför eðasamsæri gegn konum, heldur út af öðrum mælanlegum og ómælanlegum þáttum. Þaðeru aðrir samfélagslegir þættir sem hafa áhrif og við eigum að verja tíma okkarí ræða þá til að komast að rót vandans. Af hverju fara konur fyrr heim úrvinnu, af hverju eru þær að oftar að sækja börnin í skólann, af hverju eru þærfrekar heima þegar börnin eru veik? Það þarf hver kona að eiga þetta við sjálfasig. En þetta var mjög merkilegt, því þær sem stóðu að þessum kvennafrídegivissu upp á sig sökina, þær vissu að það væri verið að draga rangar ályktanirog setja tölurnar fram með röngum hætti og viðurkennda það í kjölfarið áþessari umræðu – en sögðu um leið að þær ætluðu ekkert að gera í því. Þá veitég ekki alveg hvernig við eigum að ræða þessi mál.“

Umhverfissinnar íafneitun

Talandi um meðferð átölulegum upplýsingum. Þú dróst fram þær upplýsingar fyrir nokkrum árum að ekkiværi allt sem sýndist varðandi losun gróðurhúsalofttegunda af manna völdum hérá landi. Um hvað fjallaði það mál?

„Þannig var að Össur Skarphéðinsson hafði árið 2014 spurtumhverfisráðherra um losun gróðurhúsalofttegunda frá framræstu landi og fengiðskýr svör um hver losunin væri. Þegar ég rak augun í þetta svar sá ég að losuninfrá framræsta landinu var að minnsta kosti tvöfalt meiri en losunin sem gefinvar upp sem losun Íslands samkvæmt loftslagsbókhaldi í tengslum við Kyotobókunina,“ segir Sigríður.

„Ég lagði því fram fyrirspurn til umhverfisráðherra árið2015 um hver raunveruleg losun væri frá öllum þáttum en þá bar svo við aðlosunin frá framræsta landinu var ekki talin með í svarinu. Ég lagði þá framtvær fyrirspurnir til viðbótar og fékk á endanum það svar að losunin fráframræsta landinu væri 72% en frá fólksbílum 4% en nær allar aðgerðir gegnlosun höfðu fram til þess snúið að fólksbílum sem er auðvitað undarlegt þegarlítill hlutur þeirra er skoðaður. Það var áhugavert að fylgjast meðviðbrögðunum við þessu því sumir svonefndir umhverfissinnar fóru í hálfgerða afneitunog neituðu að trúa mati íslenskra vísindamanna og vísindanefndarloftslagssáttmála Sameinuðu þjóðanna um þessi efni. Þeir hafa hins vegar snúiðvið blaðinu á undanförnum árum og eru jafnvel komnir með ágæt verkefni um endurheimtvotlendis af stað.“

Sigríður segir að ástæðan fyrir því að þessi losun fráframræsta landinu sé ekki talin með í svokölluðu loftslagsbókhaldi Íslands erað framræslan fór að mestu leyti fram fyrir árið 1990 sem er viðmiðunarárKyoto. Losunin heldur engu að síður áfram frá framræsta landinu.

„Við erum því annars vegar með raunverulega losun og hinsvegar bókhaldslosun og á þeim er mikill munur í okkar tilfelli sem er mjögbagalegt,“ segir Sigríður.

„Endurheimt votlendis er heldur ekki bara loftslagsmálheldur eykur votlendi á náttúrugæði á svo margan hátt. Votlendi er stuðpúðifyrir vatnsbúskap í ám og vötnum og þar með mikilvægt lífríki fiska. Votlendi ersömuleiðis griðarstaður fuglalífs og fjölbreyttrar flóru.“

Höft og helsi er dæmttil að mistakast

Það verður ekki hjá því komist að spyrja dómsmálaráðherra útí þau mál sem snúa að réttarkerfinu vegna hinna svokölluðu hrunmála en um leiðþví mikla eftirlitskerfi sem hefur verið komið á fót hér á landi síðastliðinnáratug. Enn er verið að rannsaka og rétta í hrunmálum, eftirlitsstofnanir haldaáfram að vaxa og hið svokallaða Samherjamál er nýjasta dæmið um valdníðsluopinberra aðila. Það virðist sem stjórnmálamenn geri lítið, enn sem komið er,til að koma böndum á eftirlitsstofnanir sem hegða sér með þeim hætti semSeðlabankinn gerði í umræddu tilviki. Rétt er að halda því til haga aðSeðlabankinn heyrir ekki undir dómsmálaráðherra, en sem fyrr segir er rétt aðvarpa þeirri spurningu fram hvað ráðherranum finnst um þessi mál heilt á litið.

„Nú liggur fyrir dómur í því máli sem þú nefnir og í sjálfusér hef ég engu við hann að bæta. Í víðara samhengi kann málið að veraspegilmynd þess vanda sem menn stóðu frammi fyrir á árunum eftir hrun,efnislega og formlega. Menn töldu nauðsynlegt að grípa til tímabundinna gjaldeyrishaftasem því miður urðu alltof langvinn og fór þá formið að þvælast fyrir mönnum,“segir Sigríður.

„Höft og helsi hverskonar er dæmt til að mistakast á einneða annan hátt. Ef það nær að þjóna tilgangi sínum frá sjónarhorni ríkisins,sem er alls ekki sjálfgefið, þá er alltaf veruleg hætta á að gengið sé ágrundvallarrétt borgaranna við beitingu reglnanna.“

Að mati Sigríðar eru árin eftir hrun ekki síður lærdómsríken árin fyrir hrun.

„Í ágjöf skiptir máli að menn andi með nefinu, standi vörðum ákveðinn stöðugleika og réttarríkið. Bankarnir hrundu jú en aðrar helstugrunnstoðir okkar samfélags stóðu storminn ágætlega af sér í heildina á litið,“segir Sigríður.

„Mönnum er auðvitað vandi á höndum þegar verða áföll eins ogbankahrunið sem eru úr takti við öll hlutföll í þjóðfélaginu. Og gagnrýni á þaðsem var gert verður alltaf því marki brennd að menn hafa ekki samanburð við þærleiðir sem ekki voru farnar. Það var ekki óvænt að menn myndu láta reyna á allskonar gjörninga fyrir dómi en með tímanum þegar litið er til baka er ég ekkiviss um að hægt sé að fullyrða að innstæða hafi verið fyrir öllum þessum málarekstri.Margir hafa átt um sárt að binda vegna þessara mála og ég vona innilega að þeirláti þau ekki byrgja sér sýn þegar horft er fram á veginn.“

Sigríður tekur undir þá skoðun að eftirlitsþjóðfélagið sésífellt að vaxa og hefur efasemdir um ágæti þess.

„Við megum heldur ekki gleyma því að reglur umfjármálamarkað voru bæði miklar og flóknar fyrir árið 2008. Það var mikiðeftirlit með fjármálastarfsemi, hér sem annars staðar á Vesturlöndum oglöggjafinn hafði sett alveg gríðarlega margar reglur um fjármálafyrirtæki. Þaðeru fá ef nokkur dæmi í sögunni um starfsemi sem laut fleiri reglum,“ segirSigríður. „En allt kom fyrir ekki þannig að menn þurfa stundum líka að horfastí augu við það að stundum eru áföll óhjákvæmileg og það er ekki hægt að koma íveg fyrir þau öll með reglum og eftirliti. Það má heldur ekki skapa falskarvæntingar manna til þess að með eftirlitinu þurfi menn ekki að hafa vit fyrirsjálfum sér. Þetta er alltaf mikið álitaefni og við lagasetningu þarflöggjafinn að huga vel að þessu, þ.e. þegar það er verið að afhenda eftirlitsstofnunumsektarheimildir og önnur verkfæri til að beita viðurlögum. Þetta er þunn lína,hvenær farið er yfir það sem eðlilegt má teljast í ljósi þeirraréttarfarsreglna sem hér ríkja.“

Hef gaman af rökræðum

Af öllu framangreindu má sjá að Sigríður er óhrædd við aðfara gegn straumnum. Þá liggur beint við að spyrja Sigríði hvort hún sé almenntóhræddur stjórnmálamaður, óhrædd við að taka umdeilda slagi eða erfiða umræðu?

„Það er miklu auðveldara í bráð og lengd að tala hreint úten að bögglast með málin. Mér þykir það mikill kostur, fyrir bæði mig og aðra,að menn viti hvar ég stend. Það þýðir ekkert að fara hræddur í gegnum lífið, oghvað þá í stjórnmálum þar sem oft þarf að gera fleira en gott þykir,“ segir húnog brosir.

„Ég skil þó vel að fólk hafi skoðanir á mínum störfum en égfinn það líka að fólk kann að meta að sumir hlutir séu sagðir hreint út og aðfólk þarf ekki að velkjast í vafa um það hvaða skoðanir maður hefur. Ég held aðþað skipti máli fyrir stjórnmálamann, því það eru jú skoðanir hans sem skiptafólkið í landinu máli. En þótt ég veigri mér ekki við að ræða ýmis mál þáauðvitað getur maður ekki tekið alla slagi, því tíminn er takmarkaður og maðurþarf að velja þau mál sem maður vill taka fyrir. En ég hef gaman af rökræðum oger iðulega tilbúin til þess að taka þátt í þeim.“

En hreyfir gagnrýniekki við þér?

„Hún getur alveg gert það ef hún er réttlát. Ég hef alvegskipt um skoðun og málefnaleg gagnrýni er auðvitað bara jákvæð,“ segir Sigríður.

„En ómálefnaleg gagnrýni hreyfir ekki við mér og ég veitihenni sjaldnast athygli. Ég tel að gagnrýni sem rekin er af annarlegum hvötum styrkiundantekningarlítið þann stjórnmálamann sem fyrir henni verður. Stóryrði ogskítkast lýsa uppgjöf og ósigri þeirra sem slíkt stunda. Mér þykir miður þegarég veit að menn eru ekki heilir í sinni gagnrýni þótt ég taki það ekki nærrimér. Ég hef aftur á móti fundið til með fólki sem hallar vísvitandi réttu máli,því ég veit að það er þá eitthvað annað þar að baki. Það má nefna sem dæmi að ísumum af þessum málum sem ég hef fengist við í minni ráðherratíð hefur fólklýst því yfir á torgum að það hafi engin svör fengið hjá mér og ráðuneytinu viðsínum málum, þrátt fyrir að ég hafi setið fundi með þeim og embættismönnum til þesseins að veita greinagóð svör og upplýsingar eins og lög leyfa."

Sigríður bætir við að fjölmiðlaumfjöllunin sé þó yfirleittnokkuð fyrirsjáanleg.

„Sumir fjölmiðlar kjósa að hamast í tilteknum málum á meðanaðrir flytja fréttir af málum," segir Sigríður.

„Ég hef hins vegar reynt að svara alltaf öllum spurningumsem vakna hvort sem það er hjá blaðamönnum, þingnefndum eða öðrum, það er þaðeina sem maður getur gert. Ég mæti alls staðar þar sem eftir því er óskað til þessað ræða hlutina og hef farið fram á að sem mest af því sé í beinni útsendingutil að fólk geti sjálft dregið sínar ályktanir en þurfi ekki að treysta áklippivald fjölmiðlanna. Ég held að maður geti ekki gert neitt meira. Maðurþarf að vera tilbúin til þess að standa fyrir máli sínu og um leið að hlusta áaðra.“

Hvernig metur þúframtíð þína í pólitík?

„Ég nýt þeirra verkefna sem ég sinni hér og heyra undir dómsmálaráðuneytið. Ég hef líka mjög gaman af því að vera í þinginu og naut þess að vera óbreyttur þingmaður í þann stutta tíma sem það var. Á meðan það er kallað eftir kröftum mínum þá er ég tilbúin að sinna þessum verkefnum,“ segir Sigríður að lokum.

Viðtalið við Sigríði Á. Andersen birtist í vetrarhefti Þjóðmála, 4. tbl. 2018. Hægt er að gerast áskrifandi að Þjóðmálum með því að senda póst á askrift@thjodmal.is eða senda okkur skilaboð á facebook síðu blaðsins. Blaðið fæst einnig í lausasölu í verslunum Pennans/Eymundsson.