Umrót vegna orkupakka

Fundum alþingis, 149. löggjafarþings, var frestað 20. júní2019. Kemur þingið aftur saman í lok ágúst til að ljúka afgreiðslu þriðja orkupakkanssvonefnda. Þingmenn Miðflokksins stofnuðu til málþófs vegna hans. Var alls rættum hann í 138 klst. á þinginu, lengsti þingfundurinn stóð í 24 klst. og 16 mín.

Umræður um þriðja orkupakkann, ósköp venjulegt EES-mál, eruorðnar lengri á þingi en um EES-samninginn sjálfan á árinu 1992. Þá komutanríkismálanefnd alþingis saman 82 sinnum til að fara yfir samninginn og ræðavið sérfræðinga og gesti. Nú var orkupakkinn ræddur á nokkrum fundum í utanríkismálanefndþingsins þar sem mikil samstaða var um hann. Miðflokksmenn sýndu störfumnefndarinnar engan áhuga en kusu þess í stað að draga að sér athygli með hóflausumálþófi. Að nokkru snerist það um að breyta ímynd þingflokksins eftir áfallið semhann varð fyrir vegna uppákomunnar á Klausturbar 20. nóvember 2018.

Til að binda enda á málþófið, knýja fram afgreiðslu brýnnamála og ná samstöðu um hlé á fundum þingsins lagði Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherratil að það kæmi saman að nýju 28. ágúst og stæði til 2. september 2019.

Í samkomulagi sem formenn Framsóknarflokks, Sjálfstæðisflokks,Vinstri grænna og Miðflokksins undirrituðu 18. júní 2019 segir að áofangreindum dögum verði þriðji orkupakkinn tekinn til lokaumræðu ogatkvæðagreiðslu. Umræður eiga að fara fram miðvikudag og fimmtudag 28. og 29.ágúst en atkvæðagreiðslur mánudaginn 2. september.

Einnig var samið um að utanríkismálanefnd alþingis kæmisaman til tveggja eða þriggja funda dagana 13. til 23. ágúst. Þar yrði farið yfirathugasemdir sem kynnu að hafa borist auk þess sem nefndarmönnum gæfist kostur áað senda frá sér framhaldsnefndarálit ef þeir kysu.

Óvenjulegt er að gert sé skriflegt samkomulag í þessa veru.Fyrir þeim sem það gerðu hefur vafalaust vakað að koma til móts við þá í hópiþingmanna sem töldu óvarlegt að fresta fundum alþingis. Því réð meðal annars vantraustí garð miðflokksmanna, ótti um að þeir stæðu ekki við orð sín. Að Sigmundur DavíðGunnlaugsson, formaður Miðflokksins, skrifaði undir þennan texta þótti tryggjaað við hann yrði staðið.

II.

Umræðurnar um þriðja orkupakkann snerust í vaxandi mæli umgagnrýni á forystumenn Sjálfstæðisflokksins. Ef til vill var þetta frá upphafitilgangur einhverra. Þeir vildu nota þessa meinlausu viðbót við íslenskaorkulöggjöf til að koma höggi á þá sem leiða Sjálfstæðisflokkinn.

Það leikbragð heppnaðist. Spámenn í hópi stjórnmálaskýrendahafa nú gerst sporgöngumenn þeirra. Jakob Bjarnar, blaðamaður vefsíðunnar visir.is,birti föstudaginn 12. júlí fréttaskýringu á vefsíðunni undir fyrirsögninni: Ögurstundí sögu Sjálfstæðisflokksins að renna upp.

Kenning blaðamannsins er sú að innan Sjálfstæðisflokksinshafi verið háværar kröfur um að efnt yrði til flokksráðsfundar fyrir afgreiðsluþriðja orkupakkans 2. september til að taka flokksforystuna á beinið og jafnvelskipta um hana.

Ótti forystumannanna við slíkan fund eða kröfur um hann hafiverið svo miklar að með hraði hafi verið boðað til flokksráðsfundar 14.september 2019 og þar yrði því fagnað að 25. maí 2019 voru 90 ár liðin frá þvíað Sjálfstæðisflokkurinn var stofnaður.

Jakob Bjarnar lætur eins og í því felist sérstök klókindiflokksforystunnar að boða þennan flokksráðsfund í skyndi á þessum tíma. Þessi skýringhans stenst ekki. Sérstök afmælisnefnd starfaði á vegum flokksins og ítilkynningu frá henni í vor sagði að 7. september væri fyrirhugað aðsjálfstæðismenn af landinu öllu fögnuðu 90 ára afmæli flokksins saman með málþingi,formannafundi, flokksráðsfundi og kvöldskemmtun.

Að þessum viðburði sé frestað um viku markar engin pólitískþáttaskil og er ekki neinn „krókur á móti bragði“ af hálfu flokksforystunnar einsog Jakob Bjarnar segir. Dýpt rannsókna blaðamannsins birtist í þessum orðum:

„Gremjan [innan Sjálfstæðisflokksins] beinist þannig fyrst og fremst að Bjarna og með því að færa áðurnefndan flokksráðsfund aftur fyrir þingumræðuna, og svo með samþykkt orkupakkans sem að er stefnt, þá leggur hann allt undir. Þrýstingur á hann hefur aukist jafnt og þétt og þetta með að tímasetja flokkráðsfund eftir umræðuna á þingi, blanda honum saman við kvöldskemmtun og afmælisfögnuð, er ekki til þess fallið að gera hann óumdeildari.“

Að setja þetta upp á þennan hátt og kalla ögurstund innanSjálfstæðisflokksins er ekki fréttaskýring heldur dæmi um hve orkupakkinn kallarfram öfgafullan málflutning.

III.

Bolli Kristinsson athafnamaður sagði sig úrSjálfstæðisflokknum fyrir nokkru vegna óánægju með afstöðu þingflokksins tilþriðja orkupakkans og eitthvað fleira. Bolli er heimildarmaður í greininnieftir Jakob Bjarnar og segir „flokkinn vera að liðast í sundur og forystan sé ítómu tjóni“.

Í fréttaskýringunni segir orðrétt:

„Talið er að það hljóti eitthvað meira að hanga á spýtunni en menn eiga erfitt með að skilja hina miklu gremja sem leiddi til úrsagnar Bolla Kristinssonar, sem er stór fiskur í Sjálfstæðisflokkstjörninni, og fleiri áhrifamikilla manna úr viðskiptalífinu. [...] Bolli telur ef ekkert verði að gert muni Sjálfstæðisflokkurinn verða 15 prósenta flokkur. Það svo þýðir fyrirsjáanlega að hann hefur ekki bolmagn til að verja tiltekna hagsmuni og sjónarmið.“

Af þessum orðum má ráða að Jakob Bjarnar líti á þátttökuBolla í flokknum og aðild að fjármálaráði hans á sínum tíma sem gæslu sérhagsmuna.Vegna þess að flokkurinn minnki verði hann að róa á önnur mið til að gætaþessara hagsmuna sinna.

Fyrra hluta árs 2002 var eins og oft tekist á um framtíðLaugavegarins og í janúar 2002 hótaði Bolli að hætta verslunarrekstri við götuna.Kaupmenn þar mættu sín einskis í samkeppninni. Þegar fáeinar vikur voru til borgarstjórnarkosningaþá um vorið hafði Bolla snúist hugur eftir samráð og samvinnu við IngibjörguSólrúnu Gísladóttur og aðra borgarfulltrúa R-listans.

Undir lok apríl 2002 kynntu Bolli og Árni Þór Sigurðsson(VG), formaður skipulagsnefndar, sameiginlega niðurstöðu starfshóps borgarinnarog kaupmanna við Laugaveginn. Skipulag þar skyldi breytt á þann veg að hús sunnanvið götuna yrðu aðeins tvær hæðir og ris til að greiða aðgang sólarljóss.Norðan götunnar yrðu hins vegar hærri hús.

Bolli Kristinsson sagði í Fréttablaðinu 26. apríl 2002 aðfengi tillagan brautargengi mætti vænta þess að fjárfestar litu aftur áLaugaveginn sem vænlegan fjárfestingarkost. Laugavegurinn yrði helstaverslunarmiðstöð landsins. Hann gæti keppt við Kringluna og Smáralind og aðauki við verslunargötur erlendis.

Þetta var innihaldslítill áróður sem dugði þó R-listanum tilað halda völdum í kosningunum. Nú ganga arftakar R-listans í meirihlutaborgarstjórnar hart fram við að breyta Laugaveginum í allt aðra götu en boðaðvar árið 2002. Allir hafa gleymt glamrinu frá þeim árum. Það þykja þó tíðindi aðBolli Kristinsson segi skilið við Sjálfstæðisflokkinn, hann telji hagsmunumsínum betur borgið annars staðar.

IV.

Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, hefursætt ýmsum ásökunum í umræðunum um þriðja orkupakkann. Í upphafi var honumhampað af andstæðingum hans vegna túlkunar þeirra á ummælum sem féllu á alþingieftir landsfund sjálfstæðismanna í mars 2018.

Í ályktun landsfundarins segir: „Sjálfstæðisflokkurinn hafnarfrekara framsali á yfirráðum yfir íslenskum orkumarkaði til stofnana Evrópusambandsins.“

Þessi ályktun snýr ekki að þriðja orkupakkanum þóttandstæðingar hans láti þannig. Í honum felst ekkert valdaframsal.

Þorsteinn Víglundsson, þingmaður Viðreisnar, spurði BjarnaBenediktsson á alþingi 22. mars 2018, sama dag og norska stórþingið samþykktiinnleiðingu þriðja orkupakkans, hvort Sjálfstæðisflokkurinn styddi upptöku pakkansí EES-samninginn. Með upptöku máls í EES-samninginn skuldbinda EES/EFTAríkin, Ísland,Liechtenstein og Noregur, sig til að innleiða viðkomandi mál í landsrétt sinn, þauverða öll þrjú að gera það með vísan til EES-samningsins. Þriðji orkupakkinnfékk þessa stöðu í maí 2017.

Bjarni svaraði og minnti á að gerður hefði verið sástjórnskipulegi fyrirvari við upptöku málsins að alþingi yrði að samþykkjainnleiðinguna.

Þá sagði hann:

„[H]ér [er] um að ræða í efnisatriðum mjög stórt mál sem á yfirborðinu, hugsanlega, varðar ekki með beinum hætti íslenska raforkumarkaðinn vegna þess að boðvald viðkomandi sameiginlegrar stofnunar [ACER] virkjast ekki fyrr en íslenski markaðurinn tengist þeim evrópska.“

Þarna sló Bjarni strax varnagla vegna sæstrengsins.Athuganir lögfræðinga og álit hafa síðan áréttað þennan grundvallarþátt. Þaðverði ekkert framsal án sæstrengs og þrátt fyrir strenginn telja sumir ekki um neittframsal að ræða. Komi ósk um streng vill þingflokkur sjálfstæðismanna aðalþingi samþykki heimild til að svara henni og innan þingflokksins fjölgarröddum um að þjóðin greiði atkvæði um hvort heimila beri rafstreng í hafinumilli Íslands og annarra landa.

Þorsteinn Víglundsson spurði enn:

„Styður Sjálfstæðisflokkurinn áframhaldandi gildi EES-samningsins hér á landi? Styður Sjálfstæðisflokkurinn ríkisstjórn sem hann á sæti í sem leggur einmitt mikla áherslu á vandaða framkvæmd EES-samningsins?“

Bjarni Benediktsson svaraði:

„Auðvitað styðjum við EES-samninginn, aðild okkar að honum og betri framkvæmd hans. [...] Það sem ég á svo erfitt með að skilja er áhugi hv. þingmanns og sumra hér á þinginu á að komast undir boðvald samevrópskra stofnana. Hvað í ósköpunum liggur mönnum á að komast undir sameiginlega raforkustofnun Evrópu á okkar einangraða landi með okkar eigið raforkukerfi? Hvers vegna í ósköpunum hafa menn áhuga á því að komast undir boðvald þessara stofnana? (ÞorstV: Við erum þegar undir því.) Ja, vegna þess að við erum þegar undir því? Eru það rök, hæstv. forseti? Eru það rök að þar sem Evrópusambandinu hefur þegar tekist að koma Íslandi undir einhverja samevrópska stofnun sé ástæða til að ganga lengra?“

Frammíkall Þorsteins Víglundssonar er rangt. Ísland sætirengu boðvaldi frá ACER og gerði raunar ekki heldur yrði lagður sæstrengur, semer enn ólíklegra nú en fyrir áratug eða tveimur. Þorsteinn hafði engin rökfyrir máli sínu, hann gekk erinda flokks síns, Viðreisnar, sem vill Íslandundir ACER með aðild að ESB.

Þetta svar Bjarna Benediktssonar hafa andstæðingar þriðjaorkupakkans afflutt. Þeir láta þess jafnan ógetið að hann á þarna orðastað viðÞorstein Víglundsson, þingmann Viðreisnar, sem vill fara inn í ESB og undir boðvaldstofnana sambandsins. Bjarni spyr hann ítrekað: Hvers vegna í ósköpunum? Svariðsem Þorsteinn gefur er rangt en endurspeglar óskhyggju hans.

V.

Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, varaformaður Sjálfstæðisflokksins,hefur sem iðnaðarráðherra brugðist við fullyrðingum þeirra sem óttast að Íslandsé á leið undir forræði fagstofnunar ESB á sviði orkumála, ACER, með því aðflytja frumvarp sem reisir þröskuld gagnvart ósk um að ráðast í framkvæmdir vegnasæstrengs. Hún vill að til þess þurfi heimild alþingis og hefur Haraldur Benediktsson,þingmaður Sjálfstæðisflokksins, kynnt hugmynd um að ákvörðun um sæstreng yrðilögð fyrir þjóðina í atkvæðagreiðslu.

Þetta eru nýmæli vegna sæstrengs en hugmyndir um hann hafaverið til umræðu í að minnsta kosti 40 ár. Til dæmis ræddi frú VigdísFinnbogadóttir, forseti Íslands, um sæstreng við Margaret Thatcher,forsætisráðherra Bretlands, þegar þær hittust í Downing-stræti í London ífebrúar 1982.

Ólöf Skaftadóttir, ritstjóri Fréttablaðsins, ræddivið Þórdísi Kolbrúnu iðnaðarráðherra og birtist samtal þeirra í blaðinulaugardaginn 13. júlí. Ráðherrann sagði:

„Það er augljóst að það er deilt um orkupakkann. Ég hef lagt mig fram um að koma upplýsingum á framfæri. Ég hef átt hreinskiptin samtöl við alls konar Sjálfstæðisfólk og aðra um orkupakkann. Við höfum lagt í mikla vinnu, breytt málinu og brugðist við áhyggjum. Það að vera stjórnmálamaður snýst ekki um að hlusta á skoðanakannanir eða beygja sig fyrir þeim eða þegar einhver skrifar um mál með ákveðnum hætti heldur að hlusta á sína sannfæringu og klára mál, þó þau séu erfið. Ég fór ekki í pólitík af því að ég héldi að það væri auðvelt. Þriðji orkupakkinn er hluti af öðru, stærra samhengi. Hluti af því að standa vörð um EES. [...]

Málið snýst um réttindi neytenda og upplýsingaskyldu orkufyrirtækja sem eru að mestu opinber. Umræðan hefur að miklu leyti snúist um sæstreng. Alveg óháð þriðja orkupakkanum væri hægt að leggja sæstreng. Það er jafn erfitt að gera það núna og áður. En vegna umræðunnar höfum við girt fyrir það að hægt sé að leggja sæstreng með ákvörðun eins ráðherra einhvern tíma í framtíðinni. Nú er það allt Alþingi sem þarf að samþykkja slíka framkvæmd og opnað hefur verið á þjóðaratkvæðagreiðslu um framkvæmdina ef einhvern tímann kæmi til þess að slík framkvæmd kæmist á dagskrá. Því hún er ekki á dagskrá þessarar ríkisstjórnar.[...]

Ég er þeirrar skoðunar að EES-samningurinn sé einn okkar mikilvægasti fjölþjóðasamningur. Það var Sjálfstæðisflokkurinn sem leiddi okkur inn í það samstarf undir forsæti Davíðs Oddssonar. Það var heillaskref.

Þingflokkur Sjálfstæðisflokksins er þeirrar skoðunar að EES-samningurinn sé mikilvægur. Flokkurinn byggir mjög á alþjóðasamstarfi. Það er svo alveg eðlilegt að ræða stöðu samningsins og stöðu okkar innan hans. Það er ekki bannað að ræða um EES, hvar á að stíga niður fæti og hvernig hann þróast.“

Þarna fer ekkert á milli mála. Að halda því fram að tveirhelstu forystumenn Sjálfstæðisflokksins hafi ekki rökstudda stefnu í málefnum semvarða EES almennt og þriðja orkupakkann sérstaklega er alrangt.

Þegar sótt er að þeim og öðrum vegna þessa þáttarEES-samstarfsins er það gert á fölskum forsendum fullyrðinga um valdaframsalsem er ekki hluti málsins. Það hefur enginn bent á í hverju þetta framsal erfólgið.

Talið um það er einfaldlega hluti upplýsingafölsunar semgripið er til, líklega mest vegna óvildar í garð ESB og einnig til að grafa undanforystu Sjálfstæðisflokksins og þar með veikja trú á flokknum.

VI.

Rétt er að minna á að önnur mun stærri mál hafa verið áborði ríkisstjórnar og þingmanna undanfarna mánuði en þriðji orkupakkinn. Fyrirferðhans ræðst ekki af þýðingu hans fyrir afkomu eða velgengni þjóðarbúsins heldur afþví að unnt er að æsa sig gegn honum í ábyrgðarlausum tilgangi.

Ríkisstjórnin stuðlaði að friði á vinnumarkaði og brást viðloðnubresti og gjaldþroti flugfélagsins WOW á fumlausan hátt. Hún hefur staðiðundir væntingum stuðningsmanna sinna sem afl sátta og stöðugleika.